Stuifsneeuw tempert de groei van gletsjers en ijskappen

Stuifsneeuw kan metershoge sneeuwduinen vormen en het openbare leven volledig platleggen. Zo werden huizen en auto’s onder sneeuw bedolven tijdens de strenge kwakkelwinter van 1978-1979, nu 43 jaar geleden. Minder bekend is dat stuifsneeuw naast dit soort overlast ook een niet te verwaarlozen invloed heeft op onze zeespiegel. In dit tweede klimaatbericht over stuifsneeuw leg ik uit hoe dat zit.

Antarctica en de zeespiegel 

Antarctica, een continent ter grootte van 340 keer Nederland, is bedekt onder een dikke laag ijs van gemiddeld meer dan 2 kilometer dikte. Als al dit ijs smelt, stijgt wereldgemiddeld de zeespiegel maar liefst 50 tot 60 meter. Zo’n 45 miljoen jaar geleden begon de ijskap te groeien doordat er ’s winters meer sneeuw bijkwam dan ’s zomers wegsmolt. De ijskap groeide en begon als ijsrivieren richting zee te stromen waar ijsbergen afbraken en smolten. Aangroei van ijs door sneeuwval en verlies van ijs door smelt en afkalving bepalen de uiteindelijke dikte van de ijskap. Hierin speelt stuifsneeuw een belangrijke en interessante rol.  

Stuifsneeuw en wind 

Ik nam deel aan een expeditie naar Antarctica in 1997-1998 om de rol van stuifsneeuw te onderzoeken op de ijskap. Stuifsneeuw is door de wind opgewaaide sneeuw, en kent twee vormen: saltatie (sneeuwdeeltjes stuiteren periodiek over het oppervlak) en suspensie (zwevende sneeuwdeeltjes, zie figuur 1). In beide gevallen worden sneeuwdeeltjes door een voldoende harde wind opgepikt (erosie) en later, als de wind weer gaat liggen, op een andere plek weer neergelegd (accumulatie). Stuifsneeuw herverdeelt zo de sneeuw. De zogenaamde blauw ijs gebieden op Antarctica zijn hiervan een markant voorbeeld (figuur 2). Dit zijn winderige plekken waar de erosie van sneeuw zo groot is dat het onderliggende ijs tevoorschijn komt. Blauw ijs gebieden zijn vooral bekend geworden door de vele meteorieten die er gevonden zijn. 

Stuifsneeuw verdwijnt in zee

Een tweede belangrijk effect van sneeuwdrift is dat sneeuw in harde wind wordt opgepikt, meegevoerd en uiteindelijk van de ijskap wordt geblazen. IJskappen zoals die van Antarctica verliezen dus voortdurend massa, simpelweg omdat wind de sneeuwdeeltjes over de rand blaast, waarna ze in de omliggende oceanen verdwijnen. Vooral in de steile kuststreken van Antarctica staat vaak een aanhoudende, harde wind. Hier schuift de ijskoude, relatief zware lucht als het ware langs het oppervlak naar beneden. Deze sterke katabatische valwinden zorgen ervoor dat stuifsneeuw heel vaak optreedt, in sommige locaties zelfs bijna elke dag van het jaar. 

Stuifsneeuw lost op in de wind 

De zwevende sneeuwdeeltjes in de wind tijdens stuifsneeuw verliezen voortdurend ijsmassa door sublimatie (de overgang van ijs naar waterdamp). Sublimatie neemt toe naarmate de wervelende luchtbewegingen tijdens stuifsneeuw sterker zijn en de luchttemperatuur hoger is (figuur 3). De sneeuwdeeltjes worden zo steeds kleiner, en, logischerwijs, de omringende lucht steeds vochtiger. Door de enorme aantallen sneeuwdeeltjes die in stuifsneeuw worden meegevoerd is dit een heel efficiënt proces. Een aanzienlijk deel van de sneeuw die op de ijskap van Antarctica valt, verdwijnt op deze manier weer als waterdamp in de lucht, naar schatting zo’n 10 tot 20 procent. Samen met de sneeuwdeeltjes die over de rand worden geblazen zorgt de sublimatie van stuifsneeuw ervoor dat de ijskap minder groot/dik wordt. Stuifsneeuw op Antarctica en andere grote ijskappen als Groenland bepaalt aldus mede de veranderingen in het volume van de ijskap, en is dan ook van invloed op de zeespiegel voor onze kust. 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja. Dit klimaatbericht is onderdeel van een drieluik over stuifsneeuw: Stuifsneeuw: de strengste kwakkelwinter aller tijden en Stuifsneeuw dempt de wind.