Waarom het beter is om eind van de dag van de zon te genieten

De zonkracht is voor het eerst dit jaar sterk (afgerond 7 of hoger). De maximale zonkracht wordt bereikt als de zon het hoogste punt bereikt en varieert daarom gedurende de dag, het jaar en met de plek op aarde. In Zuid-Europa is de maximale zonkracht veel sterker (10-12 tegen 7-8 in Nederland), maar neemt gedurende de dag sneller toe en weer af dan in Nederland. Daardoor duurt het deel van de dag met zonkracht groter dan 3 in de zomer verrassend genoeg ongeveer even lang (zeven tot acht uur).

Niet alleen de maximale zonkracht is interessant, maar ook hoe lang de zonkracht boven 3 uitkomt

Nu er meer warme en zomerse dagen komen, stellen we ons veel meer bloot aan de zon. Via Twitter geeft het KNMI waarschuwingen voor een sterke zonkracht op dagen waarop er veel zonuren worden verwacht in combinatie met een sterke zonkracht 6,5 (afgerond 7) of hoger. Maar al vanaf zonkracht 3 kunnen mensen met gevoelige huidtypes last krijgen van verbranding. Het is dus interessant om niet alleen te kijken naar de maximale zonkracht, maar ook hoe lang gedurende de dag de zonkracht boven 3 uitkomt.

Zomerse zonkracht zeven uur lang boven 3

De zonkracht varieert sterk gedurende de dag en is vooral afhankelijk van hoe hoog de zon boven de horizon staat en hoe lang de afstand is die zonlicht door de ozonlaag moet afleggen. Dat bepaalt namelijk hoeveel UV door ozon uit het zonlicht gefilterd wordt voordat het op je huid valt. Een maat hiervoor is de zonkracht (figuur 1).  

De maximale zonkracht wordt bereikt als de zon het hoogst staat: in De Bilt om 13.45 uur

Voor een gemiddelde dikte van de ozonlaag is het eenvoudig uit te rekenen hoe de zonkracht in De Bilt over een zonnige dag varieert gedurende het jaar (figuur 2). De maximale zonkracht wordt bereikt als de zon het hoogste staat, rond 21 juni om 12.00 uur plaatselijke zonnetijd, wat in De Bilt neerkomt op 13.45 uur. In Nederland verwachten we in de zomer gemiddeld maximaal zonkracht 7 (soms zonkracht 8 als de ozonlaag dunner is dan gemiddeld). 

Pas vanaf 1 april komt de maximale zonkracht net even boven 3 uit, half april al gedurende vier uur, begin mei ongeveer 6 uur en hoog zomer zeven uur (van 10.30 tot 16.30 uur). Zonkracht 5 treedt vanaf 8 mei op en beslaat een periode van maximaal 4 uur hoog zomer (van 11.30 tot 15.30 uur).

Maximale zonkracht in Zuid-Europa veel groter

Voor een aantal vakantiebestemmingen in Europa hebben we uitgerekend hoe de maximale zonkracht en het aantal uur per dag met een zonkracht boven 3 door het jaar heen varieert (figuur 3). Het eerste dat opvalt is dat de maximale zonkracht in zuidelijke bestemmingen steeds het grootst is, met als jaar maximum 12 in juli in Antalya (Turkije) en slechts 5 in juni in Trondheim (Noorwegen).

Halverwege de zomer is er niet zo'n groot verschil in Europa in het aantal uur met zonkracht boven 3

Het aantal uur met zonkracht boven 3 loopt in noordelijke bestemmingen echter sneller op met toenemende zonkracht dan in zuidelijke bestemmingen. Dat hangt samen met de langere zichtbaarheid van de zon boven de horizon hoe verder je naar het noorden gaat. Halverwege de zomer is er dan ook niet zo’n groot verschil in Europa in het aantal uur met zonkracht boven 3. In Noorwegen is dat 6,5 uur, en dat loopt op tot maximaal 8 uur in Zuid-Turkije.

Wel is het deel van het jaar dat de zonkracht boven 3 uitkomt in het zuiden veel langer. In Zuid-Frankrijk loopt het seizoen met zonkracht 3 van begin maart tot half oktober, in Zuid-Turkije zelfs van half februari tot begin november. Voor zonkracht 5 loopt in Zuid-Frankrijk het seizoen van begin april tot eind september, in Zuid-Turkije van half maart tot half oktober.

Hoe hoger in de bergen, hoe hoger de zonkracht

Voor elke kilometer in de hoogte neemt de zonkracht toe met ongeveer 5%

Het is extra opletten in de bergen want voor elke kilometer in hoogte neemt de zonkracht met ongeveer vijf procent toe. Op twee kilometer hoogte is de zonkracht in de zomer bijvoorbeeld al snel een vol punt hoger dan op zeeniveau, zelfs zonder het bijkomende effect van sterk reflecterende sneeuw.

Overal ter wereld zonkracht eind van de dag snel minder

Hoewel een sterke zonkracht hoofdzakelijk een 'midden-op-de-dag' fenomeen is, is de periode op de dag waarop je snel kunt verbranden in de zomer best lang. Aan het eind van de dag wordt de zonkracht snel minder, waar ook ter wereld. De ochtend- en avondwandeling of het terras in de avond zijn het meest geschikt om van de zon te genieten.

KNMI-klimaatbericht door Michiel van Weele, Jos van Geffen, en Jos de Laat.