De zomer van 2024 heeft tot nu toe nog geen langdurige of intense hitte gekend. Vijf jaar geleden was dat totaal anders. Op 25 juli 2019 werd het in Nederland voor het eerst meer dan 40 graden. De dagen ervoor werden al temperatuurrecords gebroken op veel plekken in Spanje en Frankrijk. We waren dus voorbereid. Toch waren velen (inclusief ikzelf en veel collega’s op het KNMI) behoorlijk verrast dat de 40 graden echt bereikt werd. Het leek een temperatuur die beter paste bij een warmer klimaat, meer iets voor Zuid-Frankrijk en Spanje. In dit klimaatbericht blikken we terug op die hete dagen in 2019, die onze kijk op extreme hitte in Nederland voorgoed heeft veranderd. En werpen we een blik in de toekomst.
Het werd tot nu toe niet meer zo heet in Nederland als in Gilze-Rijen op 25 juli 2019. Tenminste, als we alleen naar de maximumtemperatuur kijken. In 2020 was er namelijk wel een lange hittegolf (13 dagen, waarvan 9 tropisch, hoogste temperatuur 34,7℃). Die zomer was daarmee ook bijzonder. Maar sprekend met mensen in mijn directe omgeving viel het wel mee (“Het is toch niet eens 40 graden geworden?”). Apart, hoe na één keer 40 graden onze kijk op hitte dus al veranderd lijkt te zijn.
Dat is maar hoe je het bekijkt. De zomer van 2021 was na de drie warme, droge zomers van 2018, 2019 en 2020 voor velen en de natuur een verademing: vanouds ‘Hollands’ weer, met relatief veel neerslag en weinig hitte. Bos en hei konden licht herstellen. Maar het jaar daarna, in juli 2022, leek het erop dat we opnieuw een situatie zoals in 2019 zouden krijgen, met aanvoer van zeer warme lucht vanuit het zuiden. Uiteindelijk bleef de temperatuur ‘steken’ op 39,5 graden in Maastricht. Bij onze buren in het Verenigd Koninkrijk was het wel raak. Zij hadden de 40 graden niet bereikt in 2019, maar in 2022 dus wel. Bestaande records gingen op veel plaatsen aan diggelen.
De maximaal gemeten recordtemperaturen liggen inmiddels op veel plekken in West-Europa 1 tot 4 graden hoger dan voor 2019 (afbeelding 1, rechterplaatje), plaatselijk nog meer (bijvoorbeeld rond Londen). En vorig jaar, 2023, herinnert u zich vast nog: een recorddroge en warme juni, gevolgd door de plotselinge storm 'Poly' op 5 juli 2023. Sindsdien hebben we voornamelijk ‘heel veel regen’ gehad. Ook 2024 heeft in termen van hitte nog geen potten kunnen breken in Nederland.
Afbeelding 1 laat de hoogst gemeten maximumtemperaturen in Europa zien tot en met juni 2024. Het valt op dat er weinig plekken zijn waar het nog nooit 30 graden is geweest (de gebieden met blauw/paarse kleuren). Het is tropisch geweest tot diep in Zweden. Alleen de hoogste en koudste plekken in Scandinavië, Schotland en de Alpen hebben de 30 graden nog niet bereikt. De 40 graden grens (de dunne witte lijn) is een stuk minder wijdverbreid, en de 45 graden moeten we gelukkig met een vergrootglas zoeken op de kaart (paarse lijn). Vooralsnog tenminste. Wie absoluut gevrijwaard wil blijven van hoge temperaturen moet in het huidige klimaat dus goed plannen waar de vakantie heengaat.
Het wordt gemiddeld warmer en de kans op hoge uitschieters neemt toe. Op 25 juli 2019 werd het in De Bilt 37,5 graden. Destijds achtten we de kans op een dergelijke temperatuur slechts eens in de 30 jaar. Voor Gilze-Rijen was de situatie wat extremer. Of de weersystemen die bij ons tot hittegolven leiden in de toekomst vaker of minder vaak gaan voorkomen is nog onzeker. Wat wel vrijwel zeker is, is dat de opwarming doorgaat. Als we dezelfde definitie blijven hanteren voor een hittegolf (5 dagen boven 25 graden waarvan 3 minstens boven 30 graden) dan zullen hittegolven in een warmer Nederland dus niet alleen vaker voorkomen, ze zullen warmer zijn, langer duren, en grootschaliger zijn.
Tegenwoordig kunnen we historische hittegolven in detail nabootsen met een regionaal klimaatmodel en ze plaatsen in een warmer (of koeler) klimaat. Daarmee zien we het effect van klimaatverandering op die specifieke hittegolf. Voor iedere graad wereldgemiddelde opwarming blijkt de hittegolf van 2019 tussen 1,5 en 2,5 graden warmer te worden. Afbeelding 2 laat zien hoe Nederland er tijdens de drie heetste dagen van de hittegolf van 2019 uit zou kunnen zien in een 2 graden warmer klimaat. Met deze kennis krijgen we een goed beeld hoe zomers met hittegolven zoals 2018 of 2019 veranderen bij verdere opwarming van de aarde. Afbeelding 3 laat zien hoe het aantal hittegolfdagen en de hoogste temperatuur van die zomers dan toenemen. Het is duidelijk dat ons nog vaker zomerse hitte te wachten staat. Hoe sneller we stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen, hoe meer zomerse hitte we nog kunnen voorkomen.
Deze maand pakten dikke rookwolken zich samen boven de bossen in Oost-Canada. Binnen zeven dagen ...
23 juli 2024 - KlimaatberichtHet klimaat verandert en dat merken we bijna iedere dag. Het KNMI is de afgelopen jaren veranderd...
22 juli 2024 - NieuwsberichtHoera, het broeikaseffect is tweehonderd jaar oud! Of in ieder geval de eerste beschrijving ervan...
17 juli 2024 - KlimaatberichtVandaag, 15 juli is het precies 20 jaar geleden dat de Aura-satelliet werd gelanceerd, met daar a...
15 juli 2024 - Nieuwsbericht