Warm (zee)water in beeld

Wij hebben in Nederland - ondanks de hittegolven van de laatste zomers - een relatief mild klimaat. Dat hebben we te danken aan de warme golfstroom in de Atlantische Oceaan en de naburige ligging van de Noordzee. De actuele temperatuur van het zeewater, maar ook van grote binnenwateren als het IJsselmeer, is van groot belang voor het weer. Naast thermometers bij kustlocaties en meetlocaties op zee zijn er ook satellieten die de temperatuur monitoren. Deze satellietmetingen zijn erg handig om kaartjes te maken en zo ruimtelijke patronen en verschillen in de watertemperatuur inzichtelijk te maken.

Monitoring door satellieten

Satellieten die van dichtbij het aardoppervlak (800 kilometer hoogte) aftasten, meten de temperatuur van het zeeoppervlak en wolken. Voordeel van deze zogeheten polaire satellieten is hun hoge resolutie van ongeveer 2 kilometer, maar nadeel t.a.v. hun geostationaire (vast op één locatie ten opzichte van de aarde) broertjes is dat ze maar enkele keren per dag over eenzelfde locatie vliegen. Verder geldt dat waar wolken zijn geen meting van het zeeoppervlak kan plaatsvinden. Ook factoren als de hoek die de zon maakt met het water en saharastof beïnvloeden de metingen.

De beheerder van de satelliet filtert de ruwe satellietdata en corrigeert waar nodig op basis van weermodellen en statistiek. Controle op basis van metingen bij boeien laat zien dat de onzekerheid hooguit ongeveer 1 graad is.

Kaartjes temperatuur zeewater

De temperatuur van het zeewater verandert gelukkig niet zeer snel dus informatie van één of meerdere dagen gemiddeld geeft een prima beeld. Middelen over meerdere dagen zorgt bovendien voor een gebiedsdekkend beeld doordat er op de meeste punten dan metingen zonder bewolking beschikbaar zijn.

Figuur 1 laat de gemiddelde watertemperatuur aan het oppervlak van  de Noordzee en grotere binnenwateren bij Nederland zien in de periode na de late hitte van half september dit jaar. Het water is door de zomer behoorlijk opgewarmd en gaf een impuls aan de hoosbuien begin september. Warm water zorgt voor meer vocht om te verdampen en een onstabiele opbouw van de atmosfeer zoals in een eerder klimaatbericht is uitgelegd. De zeewatertemperatuur is verder een belangrijk gegeven voor de luchtvaart omdat bijvoorbeeld helikopterbemanning een extra pak moeten dragen als ze te water raken bij kouder water.

Patronen en effecten

Wat verder opvalt is dat het water langs de kust een stuk warmer is dan midden op de Noordzee. Dit valt niet alleen te verklaren door de diepte van de zee. Voor ondiepe binnenwateren als het IJsselmeer is er wel duidelijk een relatie met de diepte. Een ondiepe sloot is snel heet in de zomer, maar koelt ook sneller af bij vorst in de winter zoals schaatsliefhebbers weten. Zeewater direct langs de kust heeft ook te maken met dit effect, maar in het noordwesten van het kaartje is de zee een stuk ondieper dan de wateren eromheen dus dan zou je daar warmer water verwachten. Hier spelen zeestromingen de belangrijkste rol (figuur 2). Er wordt vanuit het Kanaal tussen Franktijk en Engeland effectief warmer water langs de kust omhoog gevoerd, met een bocht langs de Deense kust. Aan de andere kant stroomt kouder water vanuit Schotland naar het midden van de Noordzee, waardoor de temperatuur van het zeewater daar relatief laag is, zie bijvoorbeeld het noordwestelijke deel van het zwarte kader/luchtruim in figuur 1.

Het effect van afkoeling bij geringere waterdiepte is mooi te zien in figuur 3. Het water in het IJsselmeer was direct na de zeer warme 15 september 20 graden. Twee dagen na binnenstromen van koelere lucht was het IJsselmeer al weer 2 graden koeler, terwijl het water in de Noordzee nog even bleef ‘nadampen’.

 

KNMI-klimaatbericht door Ruben IJpelaar