Zeespiegel stijgt bij Caribisch Nederland net wat sneller

De wereldgemiddelde zeespiegel is de laatste honderd jaar ruim 20 cm gestegen, waarvan 9 cm in de laatste 25 jaar. De snelheid van de stijging over de laatste drie decennia was 3,4 mm per jaar en zal naar verwachting verder toenemen. En dat is slecht nieuws voor de Nederlandse BES-eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Een nieuw KNMI-rapport geeft aan dat het water rondom deze eilanden waarschijnlijk net iets sneller zal stijgen dan de wereldgemiddelde zeespiegel.

Caribisch Nederland volgt mondiaal gemiddelde stijging 

Metingen laten zien dat de zeespiegelstijging bij Caribisch Nederland in het verleden vergelijkbaar was met de wereldgemiddelde stijging (3,3 mm per jaar bij Bonaire en 2,9 mm per jaar bij Sint Eustatius en Saba; figuur 1). Dit is niet vanzelfsprekend, want de zeespiegel kan regionaal sterk variëren. Dit komt voor een groot deel doordat de grote ijskappen van Groenland en Antarctica via de zwaartekracht een sterke aantrekkingskracht op het oceaanwater uitoefenen. Het smelten van een ijskap vermindert deze aantrekkingskracht en leidt tot een herverdeling van het water in de oceanen.  

De zeespiegelstijging door het smeltwater is daardoor niet overal gelijk: dicht bij de ijskappen is de zeespiegelstijging minder, ver weg juist meer. Zo valt de zeespiegelstijging bij Nederland hoger uit dan het wereldgemiddelde wanneer Antarctisch landijs afsmelt, maar juist lager als landijs van Groenland afsmelt. Echter, de BES-eilanden liggen precies zo ver weg van beide ijskappen dat de herverdeling van het oceaanwater er weinig invloed heeft op de zeespiegel. De verwachting is dan ook dat de zeespiegel bij de BES-eilanden ook in de toekomst ruwweg gelijke tred houdt met de mondiaal gemiddelde stijging. Alleen een substantiële verandering in oceaanstromen kan dit veranderen.

Zeespiegelstijging rondom de BES-eilanden tot en na 2100 

De verwachte zeespiegelstijging in 2100 ten opzichte van de periode 1986-2005 ligt tussen de 30 cm en 120 cm. Waarschijnlijk zal de zeespiegel bij de BES-eilanden net iets sneller stijgen (figuur 2). De ondergrens is het scenario waarbij het klimaatakkoord van 1,5 graden opwarming wordt gevolgd én de gevoeligheid van het landijs voor opwarming kleiner is dan in de huidige modellen. De bovengrens is het scenario waarin de broeikasgasemissies blijven toenemen in het huidige tempo en landijs gevoeliger is dan in de modelsimulaties. Deze bovengrens ligt op 2 meter in het jaar 2150.  

Voorbij 2100 zal de zeespiegel verder blijven stijgen, zelfs als het Parijs-akkoord wordt gevolgd. Dit betekent dat wanneer de temperatuurstijging beperkt blijft tussen 1,5 en 2 graden, de zeespiegelstijging uiteindelijk alsnog tussen de 3 en 20 meter zal uitkomen. Dit kan echter wel honderden tot duizenden jaren duren. 

Vaker extreme waterstanden 

Het lot van eilandstaat Tuvalu in de Pacifische Oceaan, dat naar verwachting deze eeuw onder water zal verdwijnen, blijft de BES-eilanden vooralsnog bespaard. Desalniettemin zal een hogere gemiddelde zeespiegel voor de Cariben regelmatiger tot extreme waterstanden leiden, bijvoorbeeld als er een storm of orkaan langstrekt. De BES-eilandbewoners kunnen dan verder landinwaarts te maken krijgen met overstromingen, binnendringen van zout water en kusterosie. Sommige delen worden dan onbewoonbaar.  

Regionale informatie over de zeespiegelstijging  helpt om beter voorbereid te zijn en tijdig effectieve adaptatiemaatregelen te nemen. Computermodellen die de oceaanwervels in de Cariben kunnen simuleren, zouden tot een betere inschatting van de toekomstige zeespiegel rondom de eilanden kunnen leiden. Ook kan door meer kennis over de variabiliteit van de regionale zeespiegel mogelijk eerder een waarschuwing afgegeven worden voor extreem hoog water aan de kust. 

Vulkaan versus koraalrif 

Niet elk eiland heeft evenveel te vrezen. Saba en Sint Eustatius zijn vulkanische eilanden en liggen hoger boven zeeniveau dan Bonaire, dat op een koraalrif is gebouwd (figuur 3). Hoe dan ook heeft elk eiland last van de gevolgen van zeespiegelstijging. Naast de waterveiligheid door het vaker voorkomen van extreme waterstanden heeft erosie van de kust ook veel impact op het toerisme. Het toerisme is sterk afhankelijk van de stranden die geleidelijk in zee verdwijnen. De volgende generatie eilandbewoners zal hoe dan ook terecht komen in een heel ander landschap. 

KNMI-klimaatbericht door Dewi Le Bars en Eveline van der Linden