"Het is tijd voor een dagelijks klimaatbericht". Met die opmerking begon ik mijn inaugurele rede in 2017 aan de Wageningen Universiteit. Enthousiaste collega's bij het KNMI voegden daad bij woord en inmiddels zijn we 500(!) berichten verder. Nog eens 500 berichten verder en we zitten dicht bij de 1,5 graden opwarming van Parijs. Zeker weten doen we dat tegen die tijd nog niet, want pas 10 jaar later kan die opwarming officieel worden vastgesteld. Hoe zit dat precies?
In het klimaatakkoord van Parijs is afgesproken om de opwarming van de Aarde te beperken tot maximaal 2 graden en liefst tot 1,5 graden. Hoe warmer het wordt, hoe groter de schade door extreem weer en hoe meer menselijke en natuurlijke systemen hun grens tot aanpassing bereiken.
1,5 graden markeert geen drempel waarboven allerlei veranderingen plotseling zullen optreden. Maar begrenzen van de opwarming zal de frequentie en de intensiteit van extreme gebeurtenissen, zoals hittegolven, droogte en overstromingen beperken. Studies laten zien dat als de opwarming beperkt blijft tot 1,5 graden in plaats van 2 graden, de nadelige gevolgen van klimaatverandering 30 tot 60 procent minder zullen zijn.
Om de 1,5 °C van Parijs in zicht te houden is een halvering van de CO2 uitstoot in 2030 (t.o.v. 1990) nodig. Volgens het nieuwste IPCC-rapport is zelfs dan de kans maar 50 procent dat de opwarming tot 1,5 °C beperkt blijft. Het rapport onderstreept de noodzaak voor verdergaande klimaatactie nu, want de voorgenomen maatregelen zijn zelfs onvoldoende om de 2,0°C van Parijs te halen. De afbouw van de uitstoot en de overgang naar een koolstofarme economie moet heel snel gaan om onder de 1,5 °C te blijven.
In de meeste IPCC-scenario’s wordt de 1,5 °C overschreden aan het begin van de jaren 2030. Opvallend in de scenario’s die onder de 1,5 °C blijven is dat veel maatregelen ook financieel gunstig zijn: investeringen vallen in het niet door klimaatschade die voorkomen wordt. Efficiënter omgaan met energie, snel overgaan op duurzame energiebronnen in plaats van fossiele brandstoffen blijven gebruiken en actief CO2 uit de lucht halen zijn de sleutels.
Het IPCC definieert de 1,5 °C van Parijs als de gemiddelde temperatuur van een 20-jarige periode ten opzichte van 1850-1900 (pre-industrieel). Volgens deze definitie konden we pas in 2020 officieel vaststellen dat we in 2010 (gemiddeld over 2001-2020) de grens van 1,0 °C opwarming zijn gepasseerd (figuur 1). Als we de metingen aanvullen met IPCC-projecties voor de komende decennia, dan komen we uit op 1,3 °C opwarming in 2022 en 1.4 °C in 2026. De 1,5 °C opwarming van Parijs bereiken we dan in 2033. En dat wordt dan zoals gezegd 10 jaar later, dus in 2043 officieel vastgesteld.
Bij de getallen voor de opwarming in de toekomst horen natuurlijk onzekerheidsmarges. De verschillende scenario’s voor toekomstige uitstoot van broeikasgassen zorgen voor verwaarloosbaar kleine marges. De echte onzekerheid op deze korte termijn zit hem in de gevoeligheid van het klimaatsysteem voor opwarming. Zo passeren we de 1,5 °C pas na 2040 als klimaatmodellen met een lage klimaatgevoeligheid juist blijken. Maar als modellen met een hoge klimaatgevoeligheid (zoals ons Met Office Hadley Centre model) juist blijken, dan wordt de 1,5 °C al in 2024 bereikt!
Voor het gemak hebben we hierboven aangenomen dat de gemeten opwarming gemiddeld over 20 jaar volledig kan worden toegeschreven aan menselijke activiteiten. Op de korte termijn spelen ook natuurlijke schommelingen in het klimaat een rol, bijvoorbeeld als gevolg van El Niño. Een individueel jaar boven de 1,5 °C betekent niet dat de wereld met 1,5 °C is opgewarmd volgens het akkoord van Parijs. De La Niña's van de laatste jaren hebben de wereldwijde opwarming onderdrukt.
Volgens de meest recente voorspellingen van mei 2022 is de kans op een enkel jaar boven de 1,5 °C de komende jaren ongeveer 50 procent. De kans op een vijf jaar gemiddelde 2023-2027 boven de 1,5 °C is 28 procent. Door de sterke El Niño die zich momenteel aandient zullen de kansen op tijdelijke overschrijding van de 1,5 °C waarschijnlijk verder toenemen. Begin mei weten we meer als de nieuwe temperatuurverwachtingen voor 2024-2028 van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) zullen verschijnen. Dan zal de verwarring rond de 1,5 °C van Parijs zeker terugkeren!
Dit is het 500ste KNMI-klimaatbericht. Je kunt ze alle 500 hier terugvinden.
Het klimaat verandert en dat merken we bijna iedere dag. Het KNMI is de afgelopen jaren veranderd...
22 juli 2024 - NieuwsberichtHoera, het broeikaseffect is tweehonderd jaar oud! Of in ieder geval de eerste beschrijving ervan...
17 juli 2024 - KlimaatberichtVandaag, 15 juli is het precies 20 jaar geleden dat de Aura-satelliet werd gelanceerd, met daar a...
15 juli 2024 - NieuwsberichtMet indrukwekkend veel detail heeft satelliet EarthCARE zijn eerste metingen verricht van de hoev...
12 juli 2024 - Klimaatbericht